Welke stenen komen er voor in Nederland?

Dit vond ik vroeger dus echt het allerleukste om te doen, he. Stenen zoeken en stenen verzamelen. Want je vindt ze echt overal en toch zijn ze ook weer heel verschillend. Of je nou stenen zoekt in Groningen, in Limburg op de Veluwe of aan de kust, elke steen ziet er weer heel anders uit. Hier kun je echt zo ver kijken als je maar wil en je ziet alleen maar stenen, stenen, stenen en nog eens stenen. Dat is ook niet zo heel gek: We zijn namelijk in de steengroeve in Winterswijk. En vandaar ook deze veiligheidskleding. Kijk, nou heb ik een aantal stenen meegenomen uit mijn eigen verzameling. En zoals je ziet zien ze er allemaal anders uit. Dit is een hele mooie met allemaal streepjes en stipjes erop. Deze hier is gewoon knetterwit. Dit is een hele mooie gladde steen. Deze heeft allerlei mooie kleurtjes. Kortom, allemaal anders. En ik vraag me nou al heel lang af: Hoe kan het dat alle stenen er weer anders uit zien? Ik heb natuurlijk niet voor niets mijn eigen verzameling stenen meegenomen en we staan ook niet zomaar hier in deze groeve. Ik heb vandaag namelijk afgesproken met een heuse aardwetenschapper. Daar zul je hem hebben, hoor. Onze aardwetenschapper Bertram Uunk van de Vrije Universiteit Amsterdam. Bertram, wat ben je nou precies aan het doen? Ik ben aan het kijken wat dit voor gesteente is. Zo proberen we bijvoorbeeld uit te zoeken hoe een gebergte ontstaat of hoe de aardbodem over miljoenen jaren is veranderd. Wauw. Wat cool. En dat kunnen stenen ons vertellen. Oké. Ga je mee naar binnen? Dan ga ik het laten zien. Ja, graag. Dan neem ik wel even mijn eigen stenen mee, goed? Helemaal goed. Zo, hier. Neem jij die mee? Ja. Top. Ik heb ook wat stenen meegenomen, allemaal gevonden in Nederland. En ze zien er allemaal anders uit. Andere kleuren, andere texturen. Nou zou je denken, Bertram: Een steen is een steen. Maar zo simpel ligt het dus niet, hè? Nee. Zeker niet. Elke steen wordt op een andere manier gevormd. M-hm. En die heeft een andere oorsprong. Die komt ergens anders vandaan. Deze steen komt bijvoorbeeld uit Bretagne. En deze mooie witte steen die komt uit Zuid-Engeland. Maar kun jij nou zien aan die steen waar-ie vandaan komt? Ja. Dat kun je zien doordat ze allemaal uit andere mineralen bestaan op andere manieren zijn gevormd, en dus ook van een andere plek vandaan komen. Dit is een zandsteen. Die komt uit Duitsland. Duitsland, ja. En deze kleine, hop, kiezel? Die kleine kiezel komt met de Maas mee uit Frankrijk. Dit had ik nooit kunnen bedenken. Dat al die stenen die ik gewoon in Nederland heb gevonden zo een reis hebben gemaakt. Dat vind ik echt vet. In Nederland zijn heel veel soorten stenen te vinden. In de afgelopen miljoenen jaren zijn die hier allemaal verzameld want Nederland is een soort afvoerputje van Europa geworden. Ons land ligt namelijk lager dan heel veel andere Europese landen. En die rivieren die allemaal naar ons land toe stromen nemen allerlei kleine steentjes mee. Dat kun je hier in de groeve in Winterswijk heel mooi zien aan al deze lagen stenen. En, Bertram, dit is wat we nu met het blote oog zien, hè maar hier onder de grond gaat het natuurlijk nog veel verder. Klopt. Dit is maar een heel klein deel van alle lagen. Dat gaat nog kilometers door tot diep in de ondergrond. En die lagen zijn over miljoenen jaren allemaal gevormd en de nieuwe lagen hebben de oude lagen steeds naar beneden geduwd. Oké, dus hoe dieper je gaat hoe ouder het gesteente is? Klopt. En ik kan je binnen laten zien wat voor gesteente dit allemaal is. Oké. Nou, let's go. We hebben hier een vaas. Zonder bloemen weliswaar maar met een aantal hele mooie laagjes zand, hè. Ja. En die laagjes zand geven de verschillende gesteentes in de Nederlandse ondergrond weer. Die zijn over miljoenen jaren gevormd. Die gesteentes kunnen laten zien hoe Nederland er in die tijd uitzag. Iets meer dan 300 miljoen jaar geleden bestond Nederland uit veel meer kleine rivieren. Dat zie je hier terug in het gesteente. Al die verschillende kleine afgeronde kiezeltjes. Ja. Die zijn gevormd in de rivier. Door het water rondde-ie natuurlijk af. Ja. Je zegt 300 miljoen jaar geleden. Dus dat is dan ongeveer deze onderste laag, he? Klopt, dat is het oudste gesteente. En deze rode stenen? Wat is dat? Dit is klei. Dat vormt vaak ook naast de rivier. Dus dat hoort bij dezelfde periode. Hier zie je dat het gesteente eigenlijk alleen maar bestaat uit zand. Heel fijn zand. Dat soort zand vind je nu terug in de woestijn. Nederland was gewoon ooit een woestijn? Ja. Klopt. Wat?! Ja. Heel lang geleden. Dat is dus ook de laag die net boven de oudste laag zit? Ja. Die is net iets jonger. Zo'n 150 miljoen jaar geleden zag heel Nederland eruit als een soort hele grote Waddenzee. Een getijdegebied met eb en vloed. En je kreeg dus ook zandlaagjes en kleilaagjes. Maar er zaten ook wormen in te wroeten. Hier zie je bijvoorbeeld zo'n graafgangetje van zo'n worm. Dus dit is gewoon een 150 miljoen jaar oud wormengangetje? Ja. Precies. Aan elke losse steen kan Bertram dus zien uit welke periode die komt.